Dat de Staat der Nederlanden Paleis Soestdijk liever kwijt dan rijk was is goed beschouwd al van God los. Het paleis en zijn park maken immers deel uit van het nationaal cultureel erfgoed en elke zichzelf respecterende overheid zou zich wel drie keer bedenken eer daar afstand van te doen. Bestond er na het overlijden van de laatste Oranje-bewoners in 2004 geen twijfel over dat de Staat het paleis in bezit zou houden en de restauratie van het paleis ter hand zou nemen, na het aantreden van het Kabinet-Rutte II pakten zich donkere wolken samen boven Paleis Soestdijk.
De neo-liberale wind die in 2012 na de wereldwijde bankencrisis in Haagse regeringskringen opstak creëerde een klimaat waarin Paleis Soestdijk gemakkelijk kon worden vermarkt. Het dreigement dat er met de restauratie van het paleis minstens honderd miljoen euro gemoeid zou zijn speelde daarbij een rol van belang. Na een dubieus verlopen verkoopprocedure verkwanselde de Staat in 2017 het complete 165 ha. grote landgoed inclusief al zijn opstallen voor de habbekrats van 1.7 miljoen euro aan de MeyerBergman Erfgoed Groep. Kunnen er bij de door een VVD-netwerk gedomineerde verkoopprocedure al de nodige vraagtekens worden gezet, dat de nabij het paleis geplaatste Naald van Waterloo bij verkoopdeal betrokken was, is net zo ongehoord.
In de as van het paleis staat een paar honderd meter ver aan het einde van de Koningslaan een in 1815 door de toenmalige Amsterdamse bouwmeester Abraham van der Hart ontworpen 25 meter hoge obelisk. Het rijksmonument herinnert aan de rol die prins Willem Frederik van Oranje speelde in de Slag bij Quatre-Bras.
Het algemeen belang van de obelisk wordt door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed onderbouwd:
– vanwege de cultuurhistorische waarde in het bijzonder de herinnering aan een belangrijke periode uit de vaderlandse geschiedenis en de wijze van tot standkoming door middel van een prijsvraag;
– vanwege de architectuurhistorische waarde vanwege de stijl, (sober classicisme) alsmede voor het oeuvre van architect A. van der Hart;
– vanwege de stedenbouwkundige waarde als belangrijk ‘point de vue’ in de as van het paleis;
– vanwege ensemble waarden door de functioneel-ruimtelijke samenhang met decoratieve betekenis tussen de verschillende onderdelen van de buitenplaats.
Waar elke zichzelf respecterende overheid er wel voor zou waken afstand te doen van een dergelijk monument, deed het Rijksvastgoed dat welbewust maar al te graag. Dat kan worden opgemaakt over wat de koopovereenkomst van Paleis Soestdijk daarover meldt. Eerst na ondertekening van de koopovereenkomst kwamen de bij de verkoop betrokken partijen erachter, dat de gedenknaald ‘per abuis’ niet bij de verkooptransactie was betrokken, een omissie die vervolgens alsnog werd hersteld. De notariële akte zegt hier in enigszins onbegrijpelijke taal over: “Partijen verklaren dat de Gedenknaald wel tot de Procedure en daarmee het Verkochte en de Koopprijs behoort. Voor zover nodig verkoopt Verkoper de Gedenknaald bij deze aan Koper, die bij de Gedenknaald van Verkoper koopt.“
Achterstallige staat van onderhoud
Dat de Staat de historische obelisk nooit bij de verkoopdeal had mogen betrekken wordt overduidelijk aangetoond door de wijze waarop de MBEG met het rijksmonument omgaat. Het mag zo zijn dat een groepje vrijwilligers in 2019 ‘het monument en het omliggende terrein heeft opgeruimd’ en dat toen ook de op de gedenknaald aangebrachte witmarmeren platen door een professioneel bedrijf zijn schoongemaakt, de huidige staat van onderhoud van het monument is, getuige bovenstaande afbeelding van één van de vier gedenkplaten, ver beneden de maat.
Omdat gelet op de Erfgoed- en Monumentenwetgeving de gemeente Baarn in dezen de aangewezen toezichthoudende instantie is, is het college van burgemeester en wethouders jl. 25 maart schriftelijk geïnformeerd over de slechte staat van onderhoud van het monument. Al een dag later liet een woordvoerder van de gemeente telefonisch weten, dat de gemeente aandacht heeft voor de gedenknaald. Voor het aanpakken van het rijksmonument moet er door de MBEG een vergunning worden aangevraagd. Daar is het wachten op. De woordvoerder zegde toe dat de MBEG in elk geval tot spoed zal worden gemaand…
Behoud het Borrebos blijft ook hier de vinger aan de pols houden.