(In maart 2021 geplaatst op de website van de inmiddels opgeheven Baarnse Onafhankelijke Partij)
Als in december 2004 de laatste bewoner van Paleis Soestdijk overlijdt laat de Rijksoverheid weten dat zij haar verantwoordelijkheid zal nemen voor het eind 1970 van de Oranjes gekochte paleis. In 2008 bevestigt het Kabinet-Balkende IV die belofte en laat tegelijkertijd weten dat bij het toekomstige beheer en de exploitatie van de buitenplaats Soestdijk mogelijk ook particuliere partijen kunnen worden betrokken. In afwachting van verdere stappen worden de paleisdeuren tijdelijk geopend voor het publiek. Terwijl in 2010 de internationale kredietcrisis de Nederlandse economie steeds meer raakt en er met het aantreden van het eerste Kabinet Rutte een neo-liberale wind gaat waaien in Den Haag komt de toekomst van het rijkseigendom Landgoed Paleis Soestdijk op losse schroeven te staan. Het proces dat vervolgens in 2017 leidt tot de verkoop van het paleis en zijn landgoed aan de MeyerBergman Erfgoed Groep (MBEG) kan op z’n zachtst gezegd opmerkelijk worden genoemd. Hieronder de reconstructie van een dubieuze verkoopprocedure.
Ronde Tafel Paleis Soestdijk
Naar een idee van communicatieadviseur Cees Wijburg is in 2014 door Sybilla Dekker de particuliere Ronde Tafel Paleis Soestdijk opgezet. Aan tafel genood door en onder voorzitterschap van de oud-VVD-minister van VROM bespreekt een aantal ‘grote namen’ de toekomst van het ‘icoon van nationale betekenis’. In de zomer van 2015 wordt een procedurevoorstel voor de toekomst van Paleis Soestdijk aangeboden aan de toenmalige VVD-minister voor Wonen en Rijksdienst Stef Blok. Het advies komt er kort gezegd op neer dat het snel tot een passend totaalplan moet komen voor de herbestemming van het Landgoed Paleis Soestdijk. De minister neemt de aanbeveling welwillend ter harte, want de Staat is inmiddels Paleis Soestdijk liever kwijt dan rijk. Mede omdat het landgoed deel uitmaakt van de Ecologische Hoofdstructuur (nu Natuurnetwerk Nederland – NNN) krijgen plannenmakers deze door de Ronde Tafel Paleis Soestdijk geformuleerde en door de minister overgenomen uitgangspunten mee: ‘Het landgoed zelf maakt deel uit van de Ecologische Hoofdstructuur. Dit onderstreept de natuurlijke kwaliteiten, geeft flora en fauna voorrang bij nieuwe ontwikkelingen en stelt daarmee eisen aan het gebruik. Behoud van het ensemble en de ecologische kwaliteiten van het landgoed, restauratie van het corps de logis, behoud van de façade en publiekstoegankelijkheid. Deze uitgangspunten sluiten tevens aan op de ‘Omgevingsvisie Paleis Soestdijk’ van de gemeenten Baarn en Soest en de provincie Utrecht. Een nieuwe bestemming kan worden gevonden binnen onderscheidende en maatschappelijk relevante thema’s waarin Nederland internationaal excelleert en die nieuwe generaties inspireert. Van daaruit kan Soestdijk zich ontwikkelen tot internationaal podium voor kennisuitwisseling, innovatie en samenwerking, gericht op een breed publiek. Eigendom van Soestdijk ligt uiteindelijk bij één partij.’
‘Made by Holland’ wint de race
Een via advertenties uitgezette oproep te komen met plannen voor een toekomstige exploitatie van de buitenplaats Soestdijk levert honderdtwintig ideeën op. Ze worden onder leiding van Sybilla Dekker door een beoordelingscommissie gewikt en gewogen. Uiteindelijk worden vier consortia, te weten Eden Holland, Internatiaal Handelshuis, Made by Holland en NationaalEnsemble, elk met een bonus van honderdduizend euro in de hand, in de gelegenheid gesteld hun ideeën voor de toekomst van Paleis Soestdijk nader uiteen te zetten in een van een businesscase voorzien projectplan. Opnieuw onder leiding van mevrouw Dekker worden de vier projectplannen gerecenseerd door de beoordelingscommissie. Het plan Internationaal Handelshuis wordt te licht bevonden en valt ook vanwege de nieuwbouw van een hotel tegenover het paleis uit de boot. De consortia achter de plannen Eden Holland, Made by Holland en Nationaal Ensemble mogen een bod uitbrengen op het Landgoed Paleis Soestdijk. De MBEG blijkt over de diepste zakken te beschikken en sleept voor het symbolische bedrag van 1,7 miljoen euro (een dubbeltje per Nederlander) de 165 hectare grote buitenplaats inclusief het paleisgebouw en alle opstallen in de wacht.
Ons kent ons
Het hierboven geschetste beeldverhaal laat zien dat de MBEG al vanaf de start van de Ronde Tafel Paleis Soestdijk betrokken was bij de op voorspraak van mevrouw Dekker opgezette verkoopprocedure van Paleis Soestdijk. De opmerking van paleiseigenaresse Maya Meijer-Bergmans in het blad Quote, dat zij eerst in oktober 2015 weet kreeg van de verkoopplannen van het landgoed, is dan ook ongeloofwaardig. Als stroman van de MBEG maakte immers Mark de Kruijk deel uit van de Ronde Tafel Paleis Soestdijk. Tel daarbij op dat het aan de MBEG verbonden bureau Hylkema Consultants al in 2014 meewerkte aan een onderzoek dat in opdracht van de Rijksgebouwendienst is ingesteld naar de financiële haalbaarheid van mogelijke toekomstscenario’s voor het Landgoed Soestdijk. Het betreffende eindrapport ‘Gebiedsexploitatie Landgoed Paleis Soestdijk’ biedt het nodige aan uitgewerkte financiële en ruimtelijke doorkijkjes op (on)mogelijke toekomstscenario’s voor het landgoed. Met deze in 2021 middels een WOB-verzoek verkregen rapportage in huis beschikte de MBEG bij het opstellen van zijn plan Made by Holland over exclusieve informatie. Al met al kan worden geconcludeerd dat de MBEG vanaf de start van de Ronde Tafel Paleis Soestdijk in 2014 op de hoogte was van alles wat zich aan die tafel voltrok en met de nodige voorkennis kon werken aan zijn paleisplannen dat vrijwel geheel aansloot bij de door de minister in 2015 meegegeven mede door de MBEG opgestelde uitgangspunten voor het landgoed.
Een dubbeltje per Nederlander
Na het afserveren van het Internationaal Handelshuis door de beoordelingscommissie van mevrouw Dekker kon het niet anders dan dat de MBEG met Made by Holland het pleit zou gaan winnen. Immers, na het verdwijnen van het toneel van het consortium Internationaal Handelshuis bleef de MBEG als meest kapitaalkrachtige partij over en mocht de projectontwikkelaar ervan uitgaan dat zijn bod van 1,7 miljoen euro toereikend was om Paleis Soestdijk in de wacht te slepen.
Onherkenbaar ‘Made by Holland’
Bij de opmerking dat van de drie overgebleven plannen Made by Holland van de MBEG het meest aansloot bij de ministeriële voorwaarden kunnen inmiddels de nodige kanttekeningen worden geplaatst. Immers, sinds het landgoed eind 2017 in bezit kwam van de MBEG heeft de projectontwikkelaar zijn oorspronkelijke plan zo manifest gewijzigd en uitgebreid dat het redelijkerwijs uitgesloten moet worden geacht dat het op basis daarvan in 2017 in de prijzen zou zijn gevallen. En dat niet alleen vanwege de later bedachte bouw van een fors auditorium in de monumentale Zochertuin achter het paleis, de bouw van 98 appartementen op het in het Borrebos gelegen voormalige Marechausseeterrein en de grootschalige evenementen, waaronder popconcerten met hoge geluidsbelasting die zijn voorzien voor de paleistuin. Wat te denken van de nu geplande bouw van een grote hotelvoorziening tegenover het paleis op wat is gaan heten de Parade? In zijn oorspronkelijke plan gaf de MBEG nog expliciet aan dat er van zo’n nieuwbouwhotel geen sprake kon zijn, omdat het geen uitzicht bood op een gezonde exploitatie!
Kritiekloos
Het is op z’n zachts gezegd curieus dat er vanuit Haagse regeringskringen en het Rijksvastgoedbedrijf geen enkel punt van kritiek te horen was op de gewijzigde plannen. Kennelijk was men vergeten dat het plan Internationaal Handelshuis onder andere omdat het voorzag in nieuwbouw van een hotelvoorziening bij het paleis in ongenade viel bij de beoordelingscommissie van Sybilla Dekker. Sterker nog, de staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Raymond Knops, liet in antwoord op Kamervragen nota bene weten dat het allemaal paste binnen de overeengekomen afspraken! En wat te denken van de vermaning van de inmiddels tot Minister van Staat gepromoveerde mevrouw Dekker gericht aan Baarnse gemeenteraad op te houden met zeuren en ordentelijk te besluiten? Aan die oproep gaf de raad behoudens de BOP op 15 juli 2020 gehoor toen ze lak hebbend aan een eigen in april 2019 vrijwel raadsbreed aangenomen motie zonder morren akkoord ging met het Voorontwerpbestemmingsplan Landgoed Paleis Soestdijk.
Bij dit alles kan ook de dubieuze rol die het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) speelde in het verkoopverhaal niet onbesproken bijven. Deze overheidsinstantie wist dat de MBEG via Hylkema Consultants als mede-onderzoeker naar mogelijke toekomstscenario’s voor het Landgoed Paleis Soestdijk al in het voorjaar van 2014 over exclusieve voorkennis beschikte. Bovendien was het RVB op de hoogte van het feit de MBEG in de persoon van Mark de Kruijk deel uitmaakte van de Ronde Tafel Paleis Soestdijk.
Cees Wijburg
En dan is er nog de opmerkelijke rol die communicatie/mediatrainer en onbekende speler in het paleisspel Cees Wijburg speelde in het verhaal rond de verkoop van paleis Soestdijk. De naar eigen zeggen bedenker van de Ronde Tafel Paleis Soestdijk wordt door Sybilla Dekker uitgenodigd om aan die tafel aan te schuiven. Als minister Ronald Plasterk op 8 juni 2017 nog bekend moet maken dat het Landgoed Paleis Soestdijk voor 1, 7 miljoen euro is verkocht aan de MBEG, wordt dit nieuws die dag in de vroege ochtend via hem al uitgebreid gemeld op de website van de Belgische nieuwszender VRT. En hoe curieus is het dat Wijburg al een half jaar voordat naar buiten werd gebracht dat de MBEG de nieuwe paleiseigenaar zou worden als ‘Consultant fondsenwerving paleis Soestdijk’ actief was voor de MBEG?
Gemeenteraad opnieuw aan zet
Alles overziende rest er wat de BOP betreft maar één gevolgtrekking: als in de zomer van 2015 de ministeriële Call for Concepts uitgaat staat in kleine kring al vast dat de MBEG de nieuwe eigenaar van het Landgoed Paleis Soestdijk moet worden. Natuurlijk zal het Rijksvastgoedbedrijf het aangedragen feitenrelaas als onzin verre van zich werpen en zullen de dames Dekker en Meijer-Bergmans verklaren dat de aantijgingen kant noch wal raken. Daarbij is het de vraag of een en ander gehoor zal vinden bij het Baarnse gemeentebestuur, dat zich steeds heeft laten kennen als een warm pleitbezorger van het plan Made by Holland van de MBEG.
In september zal bij de behandeling van het Ontwerpbestemmingsplan Landgoed Paleis Soestdijk blijken hoe de Baarnse gemeenteraad de hier gepresenteerde reconstructie beoordeelt en in hoeverre de leden van de raad zich laten intimideren door de ferme taal en ontkenningen die ongetwijfeld ook te horen zullen zijn van de zijde van verantwoordelijkheid VVD-wethouder Jansma. Vanzelfsprekend zal BOP zich opnieuw uitspreken tegen de plannen van de projectontwikkelaar en blijven aandringen op een wél bij het NNN passende exploitatie van de buitenplaats. Ze voelt zich daarbij gesterkt door duizenden ondertekenaars van de petitie Behoud het Borrebos.
Conclusie
Met velen is de BOP van mening dat Paleis Soestdijk met zijn monumentale Zochertuin als nationaal cultureel erfgoed in bezit van het Rijk had moeten blijven. Daarbij komt dat de procedure die heeft geleid tot de verkoop van het Landgoed Paleis Soestdijk aan de MBEG alle regels van een eerlijk spel heeft getart. De projectontwikkelaar beschikte immers als enige van de consortia die meedongen naar het paleis over de rapportage van Planmaat/Hylkema. Bovendien zat de MBEG aan aan de Rondetafel waar de voorwaarden waaronder het paleis kon worden verkocht werden opgesteld. Met het buiten spel zetten van het kapitaalkrachtige consortium Internationaal Handelshuis kon de projectontwikkelaar zorgeloos een bod van 1,7 miljoen euro uitbrengen. Dat het plan Made by Holland vervolgens met toestemming van het Rijksvastgoedbedrijf buitensporig mocht uitbreiden bevestigt het vermoeden dat er tijdens de verkoopprocedure geen zuivere koffie werd geschonken. Het Rijk wilde maar wat graag af van Paleis Soestdijk en zag vanaf den beginne in de MBEG de meest geschikte partij.
Kees Koudstaal (voorjaar 2021)